Żyjemy w dynamicznie zmieniającym się świecie, pełnym trudnych do przewidzenia wydarzeń i potencjalnych zagrożeń. Każdy z nas odczuwa czasem lęk i niepokój. Martwimy się o zdrowie naszych bliskich, obawiamy się kłopotów finansowych. Niekiedy jednak lęk występuje bez konkretnej przyczyny. Pojawia się - i nie ustępuje. Utrzymuje się całymi tygodniami lub nasila się do takiego stopnia, że nie sposób z nim wytrzymać. Wtedy właśnie mamy do czynienia z nerwicą – którą nazywana jest inaczej zaburzeniem lękowym. Czym tak naprawdę jest nerwica? Nerwica to taki stan, w którym najbardziej uciążliwym objawem jest lęk – czyli poczucie niepokoju, napięcia bez uzasadnionej przyczyny. Lęk w nerwicy jest szczególnie silny i uporczywy. Bardzo często towarzyszą mu różnorodne dolegliwości fizyczne: kołatanie serca, uczucie duszności, problemy z nabraniem powietrza, zawroty głowy, biegunka, dławienie w gardle. Objawy somatyczne nasilają jeszcze bardziej niepokój i lęk u chorego. Z biegiem czasu pojawiają się trudności z zasypianiem, osłabia się koncentracja i pamięć. Nie leczona nerwica najczęściej trwa latami, utrudnia codzienne funkcjonowanie, przeszkadza w pracy, odbiera przyjemność z wypoczynku, prowadzi do rozdrażnienia, wybuchowości, konfliktów z bliskimi. Dlatego tak ważne jest możliwie szybkie diagnozowanie i leczenie zaburzeń nerwicowych. Nerwica może występować w wielu odmianach, jednak najczęściej przybiera postać lęku uogólnionego. Chory czuje stałe napięcie i niepokój. Nie potrafi się zrelaksować i odprężyć. Zamartwia się przyszłością, zastanawia się co czeka jego bliskich, obawia się choroby, nieszczęścia. Ma problemy ze snem, przed zaśnięciem długo leży w łóżku, rozmyśla. W ciągu dnia ma kłopoty z koncentracją, skupieniem uwagi. Z czasem pojawia się coraz większe rozdrażnienie, wybuchowość, konflikty z otoczeniem. Chory zdaje sobie sprawę ze swojego stanu, wie, że lęk i zamartwianie są przesadne – ale nie potrafi sam sobie z tym poradzić. Inną formą nerwicy jest lęk napadowy. Polega on na występujących nagle, bardzo silnych atakach paniki. Bez jakiejkolwiek uchwytnej przyczyny, w zupełnym spokoju, pojawia się uczucie kołatania serca, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, duszność. Towarzyszy temu przekonanie, że jest to zawał, atak arytmii, niebezpieczny skok ciśnienia, udar mózgu. Chory zazwyczaj wpada wtedy w panikę, boi się, że umiera, wzywa Pogotowie Ratunkowe lub od razu jedzie do szpitala. Wykonywane szczegółowe badania i konsultacje lekarskie nie znajdują przyczyny takiego ataku. Nie uspokaja to chorego, co więcej – ataki paniki zazwyczaj nawracają, występują coraz częściej, pojawiają się znienacka, bez zapowiedzi. Może to prowadzić do lęku przed wychodzeniem z domu – z obawy przed kolejnym atakiem. Innym rodzajem zaburzeń lękowych jest nerwica natręctw. Polega ona na występowaniu natarczywych, niechcianych, narzucających się myśli i wyobrażeń – o bardzo różnorodnej tematyce. Mogą to być nawracające myśli o charakterze bluźnierczym, obrażające Boga, wyszydzające wartości religijne. Niekiedy występuje natrętna obawa przez zarazkami, bakteriami i zakażeniem. U innych osób dominują niechciane myśli o możliwości zrobienia krzywdy innym osobom, rodzinie, bliskim – choć nigdy w przeszłości nie zachowywały się w ten sposób. Nie sposób wymienić wszystkich rodzajów natrętnych myśli ale łączy je jedno - są niechciane, natarczywe, budzą niepokój i lęk. Bardzo często towarzyszą im przymusowe, powtarzane wielokrotnie czynności – takie jak mycie rąk po kilkanaście razy w ciągu dnia w obawie przed bakteriami albo ciągłe sprawdzanie czy zamknięte są drzwi i okna, czy zostały zakręcone kurki z gazem. W nerwicy natręctw chory zdaje sobie sprawę, że jego wątpliwości i obawy są przesadne, wie, że mycie rąk po raz dwudziesty w ciągu dnia jest nieuzasadnione – jednak nie potrafi nad tym zapanować, czuje napięcie, lęk, niepokój. Podobnie jak w innych przypadkach nerwicy – nie jest w stanie sam zwalczyć tych objawów i wygrać z lękiem. Specyficznym typem zaburzeń nerwicowych jest fobia społeczna. Rozwija się ona zazwyczaj w wieku szkolnym, w okresie dorastania. Wtedy po raz pierwszy zaczyna pojawiać się silny lęk przed publicznymi wystąpieniami, wypowiadaniem się przed grupą osób, narasta obawa przed ośmieszeniem się, skompromitowaniem wobec innych. W sytuacjach społecznych (rozmowa, wyjście na środek sali, spotkanie z grupą osób) chory odczuwa niepokój i przyspieszone bicie serca, zasycha mu w ustach, ma problemy z wydobyciem głosu, pojawia się drżenie, nadmierna potliwość. Ponieważ dolegliwości te występują regularnie, chory zaczyna unikać kontaktów społecznych, ma trudności z poznawaniem nowych osób. W przypadku osób uczących się i studiujących zwraca uwagę fakt, że podczas egzaminów pisemnych otrzymują zdecydowanie lepsze oceny niż przy odpowiedziach ustnych – gdyż nie czują wtedy tak silnego lęku społecznego. Nie leczona fobia społeczna może prowadzić do wyraźnej izolacji społecznej chorego, utrudniać lub uniemożliwiać ukończenie nauki, założenie rodziny i podjęcie pracy. Czasem, aby zwalczyć lęk przed kontaktami społecznymi, chory zaczyna stosować alkohol lub środki uspokajające – co w konsekwencji może prowadzić nawet do uzależnienia. We wszystkich rodzajach zaburzeń nerwicowych najważniejszą kwestią pozostaje dokładna i możliwie szybka diagnoza oraz zastosowanie odpowiedniego leczenia. Postawienie ewentualnego rozpoznania nerwicy powinno mieć miejsce podczas wizyty u psychiatry lub psychoterapeuty. Wcześniej konieczne jest wykluczenie innych chorób, mogących objawiać się w podobny sposób (m.in. zaburzenia rytmu serca, choroba wieńcowa, astma, schorzenia tarczycy). Leczenie zaburzeń nerwicowych może polegać na psychoterapii – czyli regularnych rozmowach i spotkaniach z psychoterapeutą lub opierać się na przyjmowaniu przepisanych przez psychiatrę leków przeciwlękowych. Najnowsze generacje tych leków nie działają w sposób otumaniający, są bezpieczne i nie powodują uzależnienia. Wymagają jednak systematycznego stosowania przez dłuższy czas, zazwyczaj 1-2 lata. Zarówno leczenie farmakologiczne, jak i psychoterapia dają dużą szansę na całkowite ustąpienie objawów nerwicy i uwolnienie się od niepokoju i lęku. Opracował: lek. med. Marcin Bardel Artykuł opublikowany w ramach finansowanego przez Gminę Miasta Tarnowa – Urząd Miasta Tarnowa programu profilaktycznego pn. „Promocja zdrowia psychicznego i przeciwdziałanie zaburzeniom psychicznym” realizowanego przez Zespół Przychodni Specjalistycznych SP ZOZ w Tarnowie W następnych artykułach omówione zostaną: nerwice, depresje, uzależnienia, schizofrenia, choroby psychiczne wieku podeszłego, wpływ stresu na zdrowie psychiczne.