Rozmaite zmiany skórne są często jednym z pierwszych sygnałów świadczących o rozwoju choroby. Dlatego obserwowanie stanu skóry dziecka jest bardzo ważne. Świadomość różnych aspektów związanych ze zdrowiem pomaga rodzicom w lepszym radzeniu sobie z takimi problemami. Kiedy rumień może okazać się groźny i w jakich przypadkach konieczna jest wizyta u lekarza?

Czym jest rumień i dlaczego pojawia się u dzieci?

Według definicji rumień jest to zaczerwienienie skóry spowodowane rozszerzeniem naczyń krwionośnych. Charakterystyczne dla tej zmiany jest to, że blednie ona pod wpływem ucisku. Do przyczyn powstawania rumienia można zaliczyć bardzo wiele czynników. Często jest on wynikiem miejscowego podrażnienia lub stanu zapalnego. Takie zmiany mogą też towarzyszyć infekcjom, np. wirusowym – rumieniowi nagłemu, czy rumieniowi zakaźnemu u dzieci. Jak widać wystąpienie rumienia może, choć nie musi świadczyć o rozwoju choroby.

Rumień nagły – co jest źródłem tej choroby?

Jedną z chorób wieku dziecięcego, która objawia się właśnie w ten sposób, jest rumień nagły zwany także gorączką trzydniową. Jest to wynik infekcji wirusem z rodziny Herpes (HHV6 I HHV7). Zakażenie przenosi się drogą kropelkową, poprzez kontakt ze śliną osoby chorej. To najczęstsza infekcja występująca wśród niemowląt i małych dzieci. Zwykle zdarza się między szóstym miesiącem a czwartym rokiem życia, a szczyt zachorowań obserwuje się u dwulatków.

Dodatkowe informacje o rumieniu zakaźnym znajdziesz tutaj 

Jak przebiega rumień nagły u dzieci?

Charakterystycznym objawem, który towarzyszy tej infekcji jest gorączka sięgająca nawet 40°C. Rodziców niepokoi zwykle to, że wysoką temperaturę trudno jest zbić przy pomocy popularnych leków przeciwgorączkowych. Typowy dla tej choroby jest fakt, że gorączce nie towarzyszą zwykle inne objawy, chociaż sporadycznie mogą pojawić się dolegliwości takie jak bóle brzucha, wymioty czy biegunka.

Po około 3-5 dniach gorączka stopniowo ustępuje, to właśnie wtedy na skórze zaczynają być widoczne charakterystyczne zmiany. Początkowo zmiany zlokalizowane są na tułowiu, a następnie rozprzestrzeniają się na ramiona, twarz i szyję. Rumień ustępuje samoistnie po 1-2 dni od pojawienia się, nie pozostawia blizn ani przebarwień.

Czy gorączka trzydniowa u dzieci jest niebezpieczna i jak się ją leczy?

Jak już wspomniano, ta choroba zwykle ustępuje samoistnie. Jednak u części pacjentów mogą pojawić się powikłania – najczęściej są to drgawki gorączkowe, czyli łagodna forma napadów padaczkowych.

Gorączka u dziecka jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem, szczególnie jeśli ma ona charakter ciągły, a dodatkowo jest wysoka i trudno ją zbić. Wówczas konieczne jest wykluczenie innych chorób i groźnych dla zdrowia problemów. Leczenie rumienia nagłego polega jedynie na łagodzeniu dolegliwości i monitorowaniu stanu zdrowia dziecka

Czy infekcji rumieniem nagłym można zapobiec?

Niestety obecnie nie istnieje szczepionka, która zapewniałaby skuteczną ochronę przed tą chorobą. Nie ma też żadnych specjalnych działań profilaktycznych, które mogłyby pomóc uniknąć infekcji. Jedyną dostępną metodą przeciwdziałania zakażeniu jest unikanie dzieci z gorączką oraz dbanie o higienę i regularne mycie rąk. Pełną odporność na całe życie daje jedynie przechorowanie rumienia nagłego.

Jaki czynnik powoduje rumień zakaźny?

Chorobą o podobnie brzmiącej nazwie, jednak odmiennej etiologii jest rumień zakaźny. Jej przyczyną jest infekcja parwowirusem typu B19. Przenosi się ona prawdopodobnie drogą kropelkową, a także przez krew. Jest to bardzo zaraźliwa choroba, która co pewien czas powoduje epidemie. Szacuje się, że taką infekcję przejdzie nawet 60% populacji świata. Większość zachorowań ma miejsce w dzieciństwie – do 10 roku życia. 

Jak przebiega rumień zakaźny u dzieci?

W przeciwieństwie, do rumienia nagłego, rumień zakaźny może trwać dłużej, nawet 3 do 4 tygodni. Wyróżnia się dwie fazy choroby. W pierwszym etapie pojawiają się objawy grypopodobne, takie jak gorączka, bóle głowy ogólne osłabienie czy katar. Zwykle po tygodniu dołącza do nich charakterystyczna wysypka. Ma ona charakter zstępujący – oznacza to, że najpierw pojawia się na policzkach (zespół spoliczkowanego dziecka), a następnie stopniowo obejmuje niższe partie ciała. Wysypka może ustępować i ponownie pojawiać się w tych samych miejscach.

Swoistym objawem, który niekiedy pojawia się podczas rumienia zakaźnego, jest także zespół skarpetek i rękawiczek, czyli zmiany skórne obejmujące dłonie i stopy, wyraźnie odgraniczone na wysokości nadgarstka i stawu skokowego. W tych miejscach pojawia się też obrzęk i ból. Stopniowo może dochodzić także do zaostrzenia w postaci pęcherzyków i oddzielania się naskórka.

Nawet po całkowitym wyzdrowieniu przez pewien czas w miejscu rumienia mogą pojawiać się czerwone plamy np. po ciepłej kąpieli. Infekcja przemija samoistnie i zwykle nie powoduje groźnych powikłań u dzieci. Jednak w rzadkich przypadkach mogą pojawić się np. dolegliwości kostno-stawowe oraz zahamowanie rozwoju krwinek czerwonych, czyli tak zwany przełom aplastyczny, który prowadzi do niedokrwistości. Mimo stosunkowo łagodnego przebiegu wystąpienie rumienia należy skonsultować z lekarzem, aby wykluczyć inne choroby. 

Czy na rumień zakaźny mogą zachorować także dorośli?

Osoby, które nie przechorowały rumienia zakaźnego w dzieciństwie i nie zbudowały odporności, są narażone na taką infekcję w dorosłym życiu. Niekiedy przebiega ona bezobjawowo, jednak mogą towarzyszyć jej wszystkie wymienione wyżej dolegliwości. U dorosłych może także powodować powikłania w postaci zapalenia stawów.

Jednak w niektórych przypadkach rumień zakaźny może być bardzo groźną chorobą. Dzieje się tak, gdy wirusem zarazi się kobieta ciężarna. Wówczas istnieje poważne zagrożenie dla rozwijającego się płodu i donoszenia ciąży. Do powikłań, jakie mogą występować podczas choroby, należą np. poronienie samoistne, uogólniony obrzęk płodu czy zgon wewnątrzmaciczny.

Rumień zakaźny – jak się go leczy? 

Obecnie nie jest dostępne celowane leczenie rumienia zakaźnego ani szczepionka przeciwko tej chorobie, jednak przechorowanie pozostawia trwałą odporność na całe życie. Postępowanie terapeutyczne obejmuje jedynie łagodzenie objawów, które towarzyszą takiej infekcji.

Ze względu na wysoką zaraźliwość oraz brak szczepionek zaleca się, aby pacjenci z rumieniem zakaźnym unikali przebywania w skupiskach ludzkich. To ważne także z powodu osłabienia odporności, które towarzyszy infekcji tym wirusem.

Jakie jeszcze czynniki mogą powodować pojawienie się rumienia u dziecka?

Taki objaw nie musi być jednak związany z infekcją wirusową. Zaczerwienienie skóry może się pojawić u dziecka na skutek innych czynników. Jest ono obecne w chorobach zakaźnych, odczynach uczuleniowych, chorobach genetycznych, metabolicznych, reakcjach autoimmunologicznych, polekowych, po ukąszeniach owadów, a także w wyniku działania innych czynników drażniących.

Należą więc do nich sytuacje tak banalne, jak ukąszenie komara czy podrażnienia wywołane przebywaniem na słońcu. Czasami czerwone plamy powstają także na skutek reakcji emocjonalnych. Jednak utrzymująca się wysypka, szczególnie jeśli towarzyszy jej gorączka lub inne objawy, powinna być skonsultowana z lekarzem.

Bibliografia:

1. Jabłońska S, Majewski S: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL, Warszawa 2010.

2. Leszczyńska-Pilich M, Nidzińska K, Rustecka A, et al.: Wykwity skórne i zakaźne choroby wysypkowe u dzieci w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Pediatr Med Rodz 2022, 18 (4): 313–328.

3. Figlerowicz M: Najczęstsze postacie kliniczne zakażeń wywołanych przez wirusy z rodziny Herpesviridae. Przew Lek 2006, 8: 61-67.

4. Hermyt E, Jęda-Golonka A, Zmarzły N, et al.: Zakażenie parwowirusem B19 w okresie ciąży – problem nie tylko dla ginekologa. Pediatr Med Rodz 2019, 15 (3): 240–245.

5. Kalicki B, Bartoszewicz L, Grad A, et al.: Manifestacje skórne wybranych chorób o etiologii wirusowej. Pediatr Med Rodz 2009, 5 (2): 108-112.

pl / fot. mamazone.pl