Rok Romana Brandstaettera

Podczas ostatniej sesji, tarnowscy radni jednogłośnie ustanowili rok 2026 rokiem Romana Brandstaettera - pisarza, poety, dramaturga, tłumacza, urodzonego 3 stycznia 1906 roku w Tarnowie, zmarłego 28 września 1987 roku w Poznaniu.

"Ustanowienie roku 2026 Rokiem Romana Brandstaettera w 120. rocznicę jego urodzin będzie wyrazem dbałości samorządu tarnowskiego o dziedzictwo historyczne, kulturowe i literackie naszego Miasta, przyczyni się do pogłębienia wiedzy o jednym z jego najznamienitszych Synów oraz popularyzacji elementów europejskiego dziedzictwa kulturowego, którego Brandstaetter był wybitnym znawcą i czułym propagatorem, jak również promowania tak istotnej we współczesnym świecie wartości, którą głosił, a którą jest poszukiwanie prawdy" - napisano w uzasadnieniu uchwały.

Roman Brandstaetter urodził się w żydowskiej rodzinie inteligenckiej, jako syn Ludwika i Marii z domu Brandstaetter. Jego dziadek, Mordechaj Dawid Brandstaetter (1844-1928), był właścicielem tłoczni oleju lnianego w Tarnowie, jak również znanym nestorem literatury hebrajskojęzycznej, autorem wielu opowiadań i nowel. Roman Brandstaetter ukończył szkołę powszechną i uczęszczał do Gimnazjum Męskiego im. Kazimierza Brodzińskiego (obecnie I Liceum Ogólnokształcące). Egzamin dojrzałości zdał w 1924 r., w Krakowie. Tam też studiował filozofię i filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już w czasie studiów zadebiutował jako poeta, publikując w 1926 roku na łamach Kuriera Literacko-Naukowego wiersz "Elegia o śmierci Sergiusza Jesienina".

Po ukończeniu studiów przebywał na rządowym stypendium w Paryżu (1929-1931), gdzie prowadził badania nad działalnością polityczno-społeczną Adama Mickiewicza. Praca ta zaowocowała tytułem doktora filozofii, który otrzymał w 1932r. Po powrocie z Paryża, przez rok pracował jako nauczyciel języka polskiego, później podjął pracę literacką i publicystyczną drukując w Kurierze Literacko-Naukowym i Miesięczniku Żydowskim. Wydał również szkice historyczno-literackie.

Krótko po wybuchu II wojny światowej przeniósł się do Wilna, gdzie w 1940 roku poślubił Tamarę Karren. Po kilku miesiącach oboje z żoną udali się do Jerozolimy, poprzez Moskwę, Baku, Iran i Irak. W tym czasie powstał pierwszy z dramatów Brandstaettera zatytułowany "Kupiec warszawski" (1940-1941). W Jerozolimie Brandstaetter początkowo współpracował z hebrajskimi wydawnictwami, prasą i teatrem. Następnie, dzięki pomocy profesora Stanisława Kota, otrzymał posadę w nasłuchu radiowym Polskiej Agencji Telegraficznej, gdzie pracował aż do czasu swojego wyjazdu z Palestyny. W okresie 1941-1946, napisał pięć kolejnych dramatów, których nigdy nie wystawił na scenie. Wtedy też powstał "Powrót syna marnotrawnego", jeden z jego najwybitniejszych dramatów.

W 1945 rozszedł się z żoną Tamarą, rok później wyjechał do Egiptu, a stamtąd do Rzymu, gdzie przyjął chrzest i poślubił Reginę z Brochwiczów Wiktorównę. We Włoszech, zainspirowany postacią św. Franciszka i pięknem Asyżu, napisał prozatorskie "Kroniki Asyżu" (1947) oraz misterium "Teatr Świętego Franciszka" (1947). Tam też stworzył kolejne dramaty: "Noce narodowe" (1946/1947) i "Przemysław II" (1948).

Po powrocie do Polski w 1948, zamieszkał w Poznaniu, gdzie otrzymał posadę kierownika literackiego Teatru Polskiego, a następnie Teatru Wielkiego. W 1950 Brandstaetter przeniósł się do Zakopanego, gdzie spędził 10 lat. Tam napisał m. in. "Upadek Kamiennego domu" (1950). W 1960 r. powrócił do Poznania i oddał się wyłącznie pracy literackiej. Brandstaetter po latach wspominał Tarnów jako „krainę szczęśliwości”, gdzie zaczęły się jego poszukiwania duchowe i fascynacja kulturą biblijną.

"Twórczość Romana Brandstaettera charakteryzuje się głębokim zakorzenieniem w tradycji biblijnej i antycznej, mistrzowskim językiem oraz uniwersalnym przesłaniem etycznym, co w pełni uzasadnia nadane
mu określenie „Europejczyk rodem z Tarnowa” - podkreślono w uchwale.

Inauguracją obchodów Roku Romana Brandstaettera będzie interdyscyplinarna konferencja naukowa w 120. rocznicę urodzin pisarza - „Krajobrazy miejskie Romana Brandstaettera", która odbędzie się 23 stycznia w Sali Lustrzanej. Ponadto zaplanowano inne działania popularyzujące twórczość Brandstaettera, w tym przedsięwzięcia edukacyjne skierowane do dzieci i młodzieży.

Rok Jana Tyssowskiego i powstańców Powstania Krakowskiego 1846 roku

Radni ustanowili rok 2026 rokiem Jana Tyssowskiego i powstańców Powstania Krakowskiego, aby upamiętnić 180. rocznicę tragicznych wydarzeń roku 1846, kiedy to na ziemi tarnowskiej i w okolicznych regionach doszło do brutalnych mordów dokonanych na polskich patriotach przygotowujących się do udziału w Powstaniu Krakowskim.

"Powstanie Krakowskie z 1846 roku, pozostaje jednym z najbardziej tragicznych epizodów w historii polskich dążeń niepodległościowych. W kontekście ziemi tarnowskiej jego pamięć jest dodatkowo komplikowana przez niemal równoczesne wydarzenia rabacji galicyjskiej – krwawego wystąpienia chłopskiego, z którym obszar ten jest najczęściej kojarzony. Dlatego tak istotne jest precyzyjne oddzielenie wydarzenia, którego uczestników pragniemy uczcić, aby uniknąć jakichkolwiek nieporozumień i niezamierzonych skojarzeń z rabacją, którą Miasto Tarnów, w trosce o rzetelność przekazu historycznego, jednoznacznie potępiło" - czytamy w uchwale.

Jak wskazano, wśród osób, których działalność i poświęcenie zasługują na przypomnienie, szczególne miejsce zajmuje Jan Tyssowski - tarnowianin, prawnik, uczestnik powstania listopadowego oraz aktywny członek Towarzystwa Demokratycznego Polskiego w Stanach Zjednoczonych. Tyssowski odpowiadał za przygotowanie struktur spiskowych i organizację planowanego zrywu na ziemi tarnowskiej. Podczas Powstania Krakowskiego pełnił funkcję członka Rządu Narodowego, następnie został jego dyktatorem, przejmując odpowiedzialność za przebieg działań powstańczych. Po upadku zrywu udał się na emigrację, gdzie w Stanach Zjednoczonych kontynuował działalność polityczną na rzecz sprawy polskiej.

"Jego dorobek oraz znaczenie dla historii Tarnowa i Polski sprawiają, że postać Tyssowskiego wymaga wyeksponowania w przestrzeni publicznej i przywrócenia należnej jej pamięci. Ustanowienie roku 2026 „Rokiem Jana Tyssowskiego i powstańców Powstania Krakowskiego 1846 roku” ma na celu upamiętnienie bohaterów tragicznych wydarzeń, przywrócenie pamięci o wysiłkach zmierzających do odzyskania niepodległości oraz wzmocnienie lokalnej i narodowej świadomości historycznej. Jest to działanie uzasadnione zarówno z perspektywy historycznej, jak i społecznej oraz edukacyjnej. Pozwoli ono na utrwalenie wartości patriotycznych i obywatelskich, które pozostają aktualne również współcześnie" - napisano w uchwale.

A. Cichy / fot. P. Topolski